|
|
gejzer
rodzaj gorącego źródła (cieplicy), występujący w obszarze czynnego lub niedawno wygasłego wulkanizmu, charakteryzujący się okresowym wyrzucaniem gorącej wody i pary wodnej (regularnie). Otwór gejzeru na powierzchni ziemi jest ujściem wąskiego i głębokiego przewodu w rodzaju komina skalnego, często połączonego z bocznymi korytarzami i podziemnymi pustkami (kawerny). Gromadzą się w nich wody gruntowe ogrzane od otaczającej skały, która z kolei ogrzewa się od zalegającej poniżej magmy. Słup wody zgromadzony w przewodzie gejzeru osiąga temperaturę wrzenia najpierw w najniższej części, przy czym jest ona wyższa niż na powierzchni ziemi (na głębokości 150 m - 200 0C). Tworzy się tam para wodna i wzrasta ciśnienie, powodując gwałtowne wyniesienie wody i pary wodnej do góry. Wraz z przybliżaniem się do powierzchni ziemi spada temperatura wrzenia wody, co dodatkowo wzmaga siłę wybuchu. Gejzery wybuchają z różną częstotliwością (od kilkudziesięciu minut do kilkunastu dni) i siłą (woda jest wyrzucana na wysokość od kilku do 70 m). Największe skupisko gejzerów znajduje się w parku narodowym Yellowstone w USA, w stanach Wyoming i Montana, gdzie jest ich ok. 250. Najsławniejszy jest gejzer Old Faithful, działający regularnie od ponad stu lat, kiedy został odkryty. Co godzinę przez 4 minuty wyrzuca 40 tys. litrów wody na wysokość 45 m. Inne rejony występowania gejzerów to: Islandia, Nowa Zelandia, Japonia, Jawa, Kamczatka, Tybet. Wtórnym efektem działania gejzerów są tarczowe wzniesienia tworzące się na powierzchni ziemi wokół ich wylotu wskutek osadzania się minerałów zawartych w wyrzucanej wodzie. Są one zbudowane z gejzerytu, odmiany martwicy krzemionkowej. Gorące wody z gejzerów są wykorzystywane do ogrzewania budynków (na Islandii) i do celów leczniczych (USA, Japonia). Termin "gejzer" pochodzi od islandzkiej nazwy największego kiedyś gejzeru tej wyspy - Stóri Geysir (Wielka Fontanna), położonego w południowo-zachodniej części kraju (obecnie największy jest gejzer Strokkur).
|
|
|
o stronie
