|
|
jezioro
zbiornik wodny wypełniający naturalną nieckę śródlądową, nie mający swobodnej wymiany wód z morzem. Klasyfikację jezior przeprowadza się zwykle w oparciu o sposób powstania misy jeziornej. Inaczej przeprowadzane klasyfikacje mogą brać pod uwagę cechy hydrologiczne, fizyczne, chemiczne i biologiczne jeziora. Największe pod względem zajmowanej powierzchni są jeziora będące pozostałościami po dawnych morzach. Przykładem jeziora tego typu jest Morze Kaspijskie, Jezioro Aralskie. Jeziora mogą także powstawać przez odcięcie od mórz dawnych zatok morskich. Ten typ jezior występuje m.in. na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego (Łebsko, Gardno, Jamno). W obrębie zapadlisk tektonicznych powstały jeziora należące do najgłębszych na Ziemi. Do tego typu jezior zalicza się m.in. Bajkał, Niasa, Tanganika, Morze Martwe. Jeziora mogą tworzyć się w kraterach wygasłych wulkanów. Mają one wówczas kształt zbliżony do okrągłego, są bardzo głębokie (Albano we Włoszech). Najliczniejszą grupę tworzą jeziora, których geneza związana jest z ostatnim zlodowaceniem. Działalność lodowca wytworzyła liczne zagłębienia, które po ociepleniu klimatu i stopnieniu lodów wypełniła woda. Jeziora tego typu spotyka się w Polsce powszechnie na obszarach pojezierzy. W wysokich górach erozja polodowcowa doprowadziła do powstania odrębnego typu jezior zwanych cyrkowymi (lodowcowy cyrk). Wypełniają one głębokie misy powstałe po wytopieniu się lodowców górskich. Jeziora tego typu spotyka się m.in. w Tatrach. Niejednokrotnie misy jeziorne powstają w dolinach rzecznych, zatarasowanych osadami niesionymi przez rzekę lub materiałem zsuniętym ze zboczy górskich. Odrębny typ jezior wykształcił się na obszarach objętych procesami krasowienia. Powstanie jeziora może także wiązać się z gospodarczą działalnością człowieka. Poprzez budowę zapory w poprzek doliny rzecznej tworzy się sztuczny zbiornik wodny. Zapory i sztuczne zbiorniki wodne buduje się z myślą o zabezpieczeniu przed powodziami, w celu wyzyskania energii wód w energetyce, zaopatrzenia w wodę miast i przemysłu. Łączna powierzchnia wszystkich jezior wynosi ok. 2,5 mln km2, tj. ok. 1,8% powierzchni lądów. Największe jeziora na Ziemi (powierzchnia w tys. km2): Morze Kaspijskie 371,0, Górne 82,4, Wiktorii 68,8, Aralskie 64,5, Huron 59,6, Michigan 57,8, Tanganika 32,9. Najgłębsze jeziora na Ziemi (maksymalna głębokość w m): Bajkał 1620, Tanganika 1435, Morze Kaspijskie 1025.
|
|
|
o stronie
