|
|
Państwa świata: Mongolia
Informacje ogólne
| nazwa | Republika Mongolska |
| położenie | w środkowowsch. Azji. |
| stolica | Ułan Bator |
| powierzchnia | 1566,5 tys. km² |
| liczba ludności | 2,4 mln (1997) |
| język urzędowy | mongolski |
| jedn. monetarna | tugrik |
| święto narodowe | 11 lipca (rocznica zwycięstwa rewolucji ludowej 1921) |
| podział administracyjny | 18 ajmaków i 3 miasta wydzielone (Ułan Bator, Darchan, Erdenet) |
| granice | z Fed. Ros. i Chinami |
Kalendarium
| 1206 | Czingis-chan władcą całej Mongolii |
| 1279 | Chan Kubilaj kończy podbój Chin i zakłada dynastię Yuan |
| 1369 | Tamerlan dokonuje podboju północnych Indii |
| od 1400 | Schyłek imperium Mongołów |
| 1696 | Dostaje się pod panowanie Mandżurii |
| 1911 | Koniec chińskiego panowania w Mongolii, ogłoszenie Mongolii niepodległą monarchią |
| 1915 | Chińczycy wracają do władzy |
| 1920 | Okupacja przez antybolszewickie siły rosyjskie przy poparciu Japonii |
| 1921 | Władzę zdobywa Mongolska Partia Ludowo- Rewolucyjna (działająca w Chinach), wspierana siłami radzieckimi |
| 1924 | Proklamowanie Mongolskiej Republiki Ludowej |
| lata 30, | Utrwalenie dyktatury na wzór sowiecki, na czele stoi Chorlog Czojbalsan |
| 1946 | Chiny uznają niepodległość Mongolii, umiera Czojbalsan, zastępuje go Jumdżagijn Cedenbał |
| 1961 | Przystąpienie do ONZ |
| 1962 | Podpisanie traktatu granicznego z Chinami |
| 1966 | Podpisanie 20-letniego traktatu o przyjaźni, współpracy i pomocy z ZSRR |
| 1984 | Cedenbał obalony, zastępuje go Batmonch |
| 1985 | Odnowienie układu z ZSRR |
| 1989 | Wycofanie wojsk radzieckich |
| 1990 | Demonstracje prodemokratyczne, w wyborach do Wielkiego Churału (parlament), większość zdobywa MPLP |
| 1991 | Zostaje nazwa zmieniona na Republikę Mongolii, zakrojony na szeroką skalę program prywatyzacji prowadzi do gospodarki wolnorynkowej |
| 1992 | Uchwalenie nowej konstytucji, gorsza sytuacja ekonomiczna |
| 1996 | W wyborach do parlamentu zwycięża koalicja Unia Demokratyczna, w skład której wchodzą Mongolska Partia Narodowo-Demokratyczna, Mongolska Partia Socjaldemokratyczna |
Warunki naturalne
 Kraj górzysto-wyżynny - 80% pow. leży na wys. powyżej 1000 m. Góry o układzie równoleżnikowym, sfałdowane w górnym paleozoiku i ponownie wypiętrzone w trzeciorzędzie, stanowią większość terytorium Mongolii. W SW części Ałtaj Mongolski (Monch Chajrchan-uul, 4362 m - najwyższy szczyt kraju), przechodzący ku wsch. w Ałtaj Gobijski (Ich Bogd-uul, 3957 m), w środk. części granitowe masywy Changaju (Otgon Tenger-uul, 4031 m), na pn.-wsch. Chentej, a na pn., na granicy z Rosją południowe fragmenty Sajanów. Pasma górskie rozdzielone kotlinami, największą jest tektoniczna Kotlina Wielkich Jezior w pn.-zach. części Mongolii. Na wsch. kraju rozległa, wyżynna Równina Wschodniomongolska (wys. od 1500-1000 m na pd. do ok. 600 m na pn.); w pd. części kraju półpustynie i pustynie Gobi. Klimat umiarkowany wybitnie kontynent., na pn.-zach. chłodny, na wsch. i pd. ciepły, wybitnie i skrajnie suchy; średnia temp. w styczniu od 35° C na pn. (minim. do 50° C) do 10° C na pd.; w lipcu odpowiednio od 18° C do 26° C (maks. 38-40⪚ C na Gobi); duże amplitudy dobowe temperatury; średnia roczna suma opadów od 50 mm na obszarze Gobi do 200-300 mm na pn. i 500 mm w górach; opady letnie (czerwiec-sierpień) o charakterze ulewnym, często pada grad; na pd. burze pyłowe; w pn. części kraju występuje wyspowo wieloletnia zmarzlina (najdalszy zasięg na półkuli pn.). 2/3 terytorium Mongolii to obszary bezodpływowe; rz.: Dzawchan i Chowd-gol odprowadzają wody do Kotliny Wielkich Jezior, Kerulen do jez. Hulun Nur w pn.-wsch. Chinach; pn. część kraju należy do zlewiska M. Arktycznego (przez Orchon i Selengę) i częściowo O. Spokojnego (przez Onon należący do dorzecza Amuru); na pd. brak stałych cieków wodnych. Liczne, w większości zasolone jeziora, największe: Uws-nuur (pow. 3350 km²) i Chjargas-nuur w Kotlinie Wielkich Jezior oraz tektoniczne jez. Chubsuguł (2620 km²) w pn. części kraju. Rzeki i jeziora zamarzają na ok. 6 miesięcy. Charakterystyczne równoleżnikowe strefy roślinno-glebowe.na N, w górach, tajga modrzewiowo-limbowa z domieszką brzozy (lasy zajmują ok. 9% powierzchni Mongolii); w kotlinach śródgórskich i wyżynach suche stepy (gł. piołunowe), przechodzące ku pd. w półpustynie z karaganą i saksaułem oraz pustynie; w górach na pd. kraju stepy piołunowo-trawiaste. Bogata fauna: tarbagan (świstak mong.), argali, niedźwiedź himalajski, antylopy (suhak) i wilki; w rezerwatach (największy Gobijski - 53 tys. km²) koń Przewalskiego, baktrian. Przeważają gleby kasztanowe, przechodzące ku pd. w półpustynne buroziemy i inicjalne gleby pustynne.
Gospodarka
KSR, gospodarka centralnie planowana, do 1990 - silnie związany z ZSRR; od 1991 prywatyzacja stad zwierząt hod., małych zakładów przem. i sklepów. Pogłębiający się kryzys gospodarczy. Deficyt energii (ograniczone dostawy ropy naft. z Federacji Ros.), spadek produkcji przem. o 20% (1992), załamanie handlu zagr. (wartość eksportu obniżyła się o 55%, importu o 61%). W 1990 PKB na 1 mieszk. wynosił 1072 $ USA.
Ludność
Mongołowie stanowią 89% ludności (w tym Chałchasi - 79%). Poza tym: Kazachowie (ok. 6%), Rosjanie, Chińczycy. Tradycyjna religia - buddyzm (lamaizm). Wysoki przyrost naturalny ok. 30 promili rocznie (1985-91); społeczeństwo młode - 42% ludności ma poniżej 14 lat; przeciętna długość życia: mężczyźni 60 lat, kobiety 62 lata. Średnia gęstość zaludnienia 1,4 mieszk. na km² (jedna z najniższych w świecie); w miastach (uformowanych gł. w 2 poł. XX w.) mieszka 57% ludności, z czego połowa - w Ułan Bator (575 tys. mieszk.), inne większe m.: Darchan, Erdenet, Suche Bator, Kobdo. Rozpowszechniony koczowniczy tryb życia. W rolnictwie - gł. koczowniczej hodowli - pracuje ok. 30% ludności zawodowo czynnej, w przemyśle i budownictwie - 26%, pozostała część - w usługach.
Ustrój polityczny
Republika. Konstytucja z 1992. Głową państwa jest prezydent (4-letnia kadencja), władza ustawodawcza należy do 1-izbowego Wielkiego Churału Państwowego(76 deputowanych)- 4 lata.
Warto zobaczyć
|
|
|
Afryka
