|
|
morena
materiał skalny wszelkiego rodzaju, transportowany lub pozostawiony przez lodowce. Składa się z przemieszanych frakcji różnej wielkości, od głazów i bloków, przez kamienie, okruchy, po piasek i pył skalny. Morena pochodzi z obrywów i usypisk, spadających lub zsuwających się na powierzchni lodowca, a także z materiału wyorywanego (tzw. detrakcja) przez lodowiec ze zboczy i dna doliny. Morena transportowana przez lodowiec dzieli się na: 1) powierzchniową - pokrywającą lodowiec z góry, 2) wewnętrzną - wtopioną w lód wewnątrz lodowca, 3) denną - przymarzniętą do dna lodowca, 4) boczną - przymarzniętą do boków jęzora lodowcowego, 5) środkową - oddzielającą dwa równolegle do siebie przesuwające się jęzory lodowcowe. Na przedpolu lodowca, a także po jego stopnieniu morena tworzy zespół form morenowych o charakterze akumulacyjnym. Transportowana przez lodowiec morena osadzana jest na jego końcu (czoło lodowca). Długi okres pozostawania czoła lodowca w jednym miejscu powoduje usypywanie się wału moreny czołowej. Cofające się frontalnie czoło lodowca odsłania wały moreny bocznej i środkowej, a także niewyrównane powierzchni moreny dennej. Ponownie nasuwające się czoło lodowca na wały morenowe tworzy niekiedy morenę spiętrzoną. W czasie arealnego (na całej powierzchni od góry) topnienia lodowca morena powierzchniowa łączy się z wytapianą z głębi lodowca moreną wewnętrzną tworząc morenę ablacyjną. Gruba warstwa moreny ablacyjnej powstrzymuje niekiedy proces dalszego topnienia powierzchni lodowca. Zagrzebany pod grubą warstwą moreny martwy (nie przesuwający się już) lodowiec nazywany jest lodowcem gruzowym. W Polsce formy morenowe występują powszechnie na obszarach młodoglacjalnych, a także w Tatrach i Karkonoszach.
|
|
|
o stronie
