|
|
Państwa świata: Sri Lanka
Informacje ogólne
| nazwa | Demokratyczno - Socjalistyczna Republika Sri Lanki |
| położenie | państwo w pd. Azji, na wyspie Cejlon, na O. Indyjskim; od Indii oddzielone zat. Mannar i cieśn. Palk. |
| stolica | Kolombo |
| powierzchnia | 65,6 tys. km² |
| liczba ludności | 18,5 mln (1997) |
| język urzędowy | syngaleski i tamilski |
| jedn. monetarna | rupia lankijska |
| święto narodowe | 4 lutego (rocznica odzyskania niepodległości 1948) |
| podział administracyjny | 9 prowincji |
| granice | brak granic lądowych |
Kalendarium
| 1802 | Cejlon staje się kolonią brytyjską |
| 1948 | Uzyskanie niepodległości |
| 1956 | Ustanowienie języka syngaleskiego zantagonizowało Tamilów |
| 1958 | Gwałtowne protesty na tle językowym |
| 1959 | Zamordowanie premiera Bandanaraike |
| 1972 | Przyjęcie nowej konstytucji; proklamowanie republiki, zmiana nazwy z Cejlonu na Sri Lankę |
| 1983-1984 | Wojna domowa między ugrupowaniami Tamilów i Syngalezów; wprowadzenie stanu wyjątkowego |
| 1991 | 2552 Tygrysów Tamiliskich zostaje zabitych przez wojsko w Elephant Pass |
| 1993 | Zabójstwo prezydenta Premadasa |
| 1995 | Wojna domowa |
Warunki naturalne
 Kraj nizinny. Około 80% powierzchni wyspy zajmują płaskie, aluwialne niziny o wys do 100 m n.p.m. z izolowanymi, krystalicznymi ostańcami (wys. do 700 m). W środkowo - południowej części znajduje się prekambryjski masyw górski (przedłużenie tektonicznych struktur Dekanu), który opada stopniami ku otaczającym nizinom. Powyżej zrównanej, górnej części masywu wznoszą się strome szczyty: Pidurutalagala (2524 m) i Szczyt Adama (2243 m). Wybrzeże ma charakter wyrównany, w większości lagunowe, w NW części otoczone rafami koralowymi. W zatoce Mannar - Most Adama - łańcuch piaszczystych wysp i raf, stanowiący naturalny pomost między Sri Lanką i Półwyspem Indyjskim. Klimat zwrotnikowy monsunowy w środkowej i N części kraju, równikowy monsunowy wilgotny na pozostałym obszarze. Średnia temperatura miesięczna 26-30° C (w górach 20-15° C). Średnia roczna suma opadów od 1000 mm na NE (maksimum zimą) do 2000 3000 mm na SW i 5000 mm w górach (opady związane z monsunem letnim). Na S wiosną i jesienią występują deszcze zenitalne. Rzeki krótkie (najdłuższa Mahaweli - 334 km), zasobne w wodę, o dużym potencjale energetycznym. Na rzekach liczne progi i wodospady oraz sztuczne zbiorniki retencyjne. Lasy zajmują ok. 27% powierzchni kraju (w końcu lat 70. - 36%), na N monsunowe, zrzucające liście w porze suchej, na S fragmenty wilgotnych lasów równikowych z drzewem sandałowym, hebanowym i paprociami drzewiastymi, na wybrzeżu NW i SE - namorzynowe; suche obszary centralnej i północnej części porasta wysoka sawanna. W lasach bogata fauna, m.in. słoń indyjski, lampart, niedźwiedź, kobra indyjska, kalong. W rzekach i błotach - krokodyl; nieliczne parki nar. (największy Jala na SE wybrzeżu) i rezerwaty. Gleby czerwonoziemne, ubogie w składniki mineralne, na wybrzeżu i w dolinach rzek żyzne, ciemnopróchniczne gleby aluwialne.
Gospodarka
Kraj rozwijający się. Gospodarka opiera się na rolnictwie plantacyjnym (pozostałość kolonialna), górnictwie i rzemiośle. Wzrost PKB w pocz. lat 80. stosunkowo wysoki - ponad 5% rocznie, w końcu lat 80. znacznie niższy (ok. 2,6% rocznie) w związku z nasilającą się wojną domową między Syngalezami i Tamilami. W latach 1990-93 ożywienie gospodarcze związane było z kredytami z Azjatyckiego Banku Rozwoju i Banku Światowego oraz rozwojem przemysłu przetwórczego w wolnocłowych strefach ekonomicznych, utworzonych w końcu lat 70. na zachodnim wybrzeżu kraju. W 1993 PKB wzrósł o ok. 7%. W 1991 na 1 mieszk. wynosił ok. 540 $ USA.
Ludność
Sri Lanka jest krajem wielonarodowościowym. 74% ludności stanowią Syngalezi, 18% - Tamilowie - zamieszkują głównie N kraju, 7% - Maurowie (potomkowie osadników arab.), ponadto Malajowie, Burgowie (potomkowie Europejczyków); w lasach na E ok. 1 tys. Weddów - rdzennych mieszkańców wyspy. Ponad 69% społeczeństwa wyznaje buddyzm (gł. Syngalezi), 16% - hinduizm (Tamilowie), ok. 8% - islam (Maurowie), 7% - chrześcijaństwo (gł. katolicy). Przyrost naturalny w latach 70. powyżej 20, w końcu lat 80. - powyżej 15, 1992 - ok. 15. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 270 mieszk. na km², najwyższa na SW wybrzeżu - ponad 500 mieszk. na km². W miastach mieszka 22% ludności. Główne miasta: Kolombo (615 tys. - 1990), Dehiwala-Mount Lavinia, Moratuwa, Dżafna, Kotte, Kandy. W rolnictwie pracuje 33% ludności zawodowo czynnej, w przemyśle i budownictwie - ok. 18%, w usługach - pozostała część (1993); poziom bezrobocia - ok. 15% ludności zawodowo czynnej. Czytać i pisać umie 84% ludności w wieku powyżej 15 lat, co stanowi jeden z najwyższych wskaźników w S Azji.
Ustrój polityczny
Republika,. Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów (od XI 1948); zgodnie z konstytucją z 1978 (poprawki 1988) głową państwa jest prezydent wybierany na 6 lat w wyborach powszechnych, mający szerokie uprawnienia w zakresie władzy ustawodawczej i wykonawczej. Władzę ustawodawczą sprawuje 1-izbowy parlament o 6-letniej kadencji (225 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych). Władza wykonawcza należy do prezydenta i rządu, na którego czele stoi premier; premier i ministrowie są powoływani przez prezydenta spośród członków parlamentu.
Warto zobaczyć
|
|
|
Afryka
