|
|
ZAMKI POLSKIE: BARANóW SANDOMIERSKI
Zamki polskie: Baranów Sandomierski Baranów Sandomierski to nieduże miasto leżące nad Wisłą. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1135 r. Nazwa Baranów jest związana z faktem, że mieszkańcy osady mięli od niepamiętnych czasów zajmować się hodowlą baranów. Rozwojowi miasta sprzyjał fakt, że położone było ono na szlaku komunikacyjnym, przy brodzie na Wiśle. Już w średniowieczu wybudowano w miejscowości gród obronny.
Historia miasta
Od 1354 osada miała prawa miejskie (nadane przez Kazimierza Wielkiego). Baranów przechodził kolejno w ręce rodu Gozdawa (XIII w.), Jakuba Baranowskiego, Jana Baranowskiego (1480 r.), st. Kurozwedzkiego (koniec XV w.), jego córki Barbary, Andrzeja Górki, Rafała z Leszna Leszczyńskiego, Jędrzeja Leszczyńskiego. Po śmierci w 1606 r., dobra dziedziczy syn Jędrzeja - Rafał.
Rozwój miastu zapewniał obrót zbożem oraz zaczynające się rozwijać od XVI w. rzemiosło (sukiennictwo, kuśnierstwo, szewstwo). W 1677 dobra baranowskie przejmuje książę Dymitr Wiśniowiecki. Po jego śmierci z wdową ożenił się Józef K. Lubomirski, natomiast ok. 1771 miasto należało do hrabiego Józefa Potockiego.
W latach 1813, 1839, 1849, 1892 życie w mieście utrudniały częste wylewy Wisły. Herb miasta został zatwierdzony w roku 1933. W okresie międzywojennym honorowym obywatelstwem miasta zostali uczczeni: E. Kwiatkowski, I. Mościcki, E. Rydz - Śmigły. W okresie II wojny światowej z miasta zostali wypędzeni wszyscy Żydzi. W tym samym czasie w zamku znajdował się niemiecki Zarząd Powierniczy. W lipcu 1944 w mieście powstał tzw. "Przyczółek Baranowski", utworzyły go wojska radzieckie, które sforsowały Wisłę. Po wojnie zamek i ziemia włączone zostały do skarbu państwa. W okresie powojennym miasto intensywnie rozwijało się (rozkwit datuje się na lata 70-te XX wieku).
Zamek w Baranowie Sandomierskim
Większość Czytelników zapewne kojarzy Baranów Sandomierski głównie z zamkiem, który znajduje się na jego terenie. I słusznie! Zamek ten należy bowiem do najwybitniejszych dzieł późnego renesansu w Polsce (często określa się go "Małym Wawelem" oraz "Perłą Renesansu").
Już w średniowieczu, w widłach Wisły i Krzemienicy, na miejscu obecnego zamku, znajdował się rycerski dwór obronny. Wg relacji Długosza, w XV wieku miał on należeć do rodziny Baranowskich herbu Grzymała.
|
W 1578 r. majątek Baranowskich przeszedł we władanie rodziny Leszczyńskich (herbu Wieniawa). Zmiana ta stanowi początek dziejów renesansowego zamku w Baranowie. Jego kształt i forma zostały zachowane, chociaż do naszych czasów borykał się z licznymi zniszczeniami i pożarami. Forma zamku stanowi dowód niezwykłego zmysłu estetycznego rodu Leszczyńskich. Oni go zbudowali, urządzili i zamieszkiwali w nim od 1569 do 1677 r. Ród Leszczyńskich w XVI i XVII wieku należał niewątpliwie do pocztu najwybitniejszych polskich familii. W 1579 r. Rafał V Leszczyński przekazuje dobra baranowskie swojemu młodszemu synowi Andrzejowi. Ten ostatni był wojewodą brzesko-kujawskim, wybudował zamek i stworzył słynną bibliotekę. Zamek w tym czasie stanowił główną rezydencję Andrzeja. Kilkakrotnie odwiedzał go w tej domenie król Stefan Batory. W tym okresie Baranów był ośrodkiem reformacji. Wartość artystyczna zamku wskazuje, że powstawał on przy udziale Santi - Gucciego, a także zgodnie z jego warsztatami, już po śmierci artysty. Sztukaterie (Jan Baptyst Falconi) pochodzą z czasów Rafała VII - zachowały się w sklepieniu baszty północno-wschodniej. W czasie potopu szwedzkiego, w roku 1656, miało miejsce spotkanie Karola X Gustawa z wojskami Pawła Sapiehy, Baranów w tym czasie został jednak nietknięty. Rafał X był ostatnim właścicielem zamku z ramienia rodu Leszczyńskich. Jego jedynym synem był Stanisław - przyszły król Polski. Kolejnym dziedzicem zamku, w latach 1677 - 1682, był Dymitr Wiśnowiecki. W czasie swoich rządów nie wprowadził w zamku żadnych ważniejszych zmian. Z kolei zamek przeszedł we władanie Józefa Karola Lubomirskiego herbu Śreniawa. Podjął on częściowo przebudowę zamku i odnowienie wnętrz. Prace te wykonał na jego zlecenie, począwszy od 1695 r., wybitny architekt Tylman z Gameren, schedą po nim pozostaje tzw. Galeria Tylmanowska. Lubomirscy posiadali zamek na własność w latach 1683-1720. Następnie zamek przejmowali: książę Paweł Sanguszko, Jacek Małachowski, Józef Potocki, Jan Krasicki. W XVIII w. zamek nie przeszedł większych przeobrażeń w związku z częstymi zmianami właścicieli. Zachował więc on renesansowo-barokowy charakter, nadany przez Leszczyńskich i Lubomirskich. Krasiccy odnowili zamek, jednakże po renowacjach śladu nie zostawiły dwa pożary w XIX wieku - zniszczone zostały wszystkie wnętrza. Krasickich nie było stać na odnowienie zamku. Ostatni właściciele dopuścili się licznych dewastacji. Podupadły majątek wykupił na licytacji w 1867 r. Feliks Dolański z Grębowa. W rękach jego rodziny zamek pozostał aż do II wojny światowej. W owym czasie, w narożnej komnacie obok baszty południowo-zachodniej, urządzono kaplicę, przyozdobiono ją witrażami Józefa Mehoffera i obrazem Jacka Malczewskiego ("Matka Boska Niepokalana"), umieszczonym w ołtarzu. Wystrój architektoniczny kaplicy upodabniał ją do stylu secesyjnego. Ostatnim właścicielem zamku przed wojną był Roman Dolański. Po wojnie zamek wraz z ziemią przeszedł we władanie Skarbu Państwa. Od 1977 właścicielem zamku pozostaje Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie.
|
|
Inne zabytki
Kościół parafialny p.w. Ścięcia św. Jana Chrzciciela (1604-1607, późnorenesansowy, rozbudowany w XIX w.), wewnątrz znajduje się polichromia secesyjna (1934).
Wg źródeł miejscową parafię datować należy na pierwsze lata historii miasta tuż po jego lokalizacji. Jan Długosz potwierdza, że około 1440 roku w Baranowie Sandomierskim znajdował się drewniany kościół.
Obecny kościół - ufundowany przez A. Leszczyńskiego i ukończony przez R. Leszczyńskiego w latach 1604-07. We wnętrzu - zachowane zabytkowe ołtarze i obrazy, pochodzące przede wszystkim z XVIII w. Obraz św. Rodziny jest kopią płótna autorstwa Rafaela Santi. XIX-wieczne obrazy przedstawiają Ścięcie św. Jana Chrzciciela oraz św. Mikołaja. Zachowały się też późnobarokowe rzeźby św. Kazimierza Królewicza i św. Kingi. Przy portalu znajduje się barokowa (1669 r.) chrzcielnica kamienna. Od strony zachodniej kościoła znajduje się kamienna figura Chrystusa z 1934 r.
Wieś Ślęzaki - najcenniejszym jej zabytkiem jest kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, wzniesiony w 1873 r. Przy kościele znajduje się także murowana dzwonnica (XIX wiek).
Średnia ocena wystawiana temu artykułowi to 2.9.
Głosów oddanych: 79.
Jaką ocenę wystawiłbyś Ty?
Tego artykułu jeszcze nie komentowano. [komentuj]
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą komentować treść GeoZone. [rejestracja]
|
|
|
o stronie
